Oodavalasina Shankham - ఊదవలసిన శంఖం

ఊదవలసిన శంఖం

‘నేను చెప్పే మాటలు ఎవరికీ పట్టవని నాకు తెలుసు. అయినా చెపుతాను. ఈ మాటలు, నేను చెప్పకుంటే మరెవరూ చెప్పరూ, చెప్పలేరు.’ అంటాడొక చైనా తాత్వికుడు.
‘ఊదర సంగై ఊది వెచ్చాల్‌, విడియుంబోదు విడియాట్టుం’ అని ఒక తమిళ సామెత. ఊదే శంఖాన్ని ఊదేస్తే తెల్లవారేటప్పుడు తెల్లవారనీ, అని అర్థం.

కనీ, పెంచి, కనిపించిన దేవతలు అమ్మ, నాన్న! బతుకుకు, చదువుకు గురువు, తరువాత హితుడు, స్నేహితుడు నాన్న! (నేను, నాన్నగారు, స్నేహితులూ అనలేదని ఎవరూ బాధపడనవసరం లేదు! మా తీరే అంత!) ఈ పని ఈ రకంగా చేయండి, అని నాన్న ఏనాడూ చెప్పింది లేదు. అయినా అన్నింటికీ ఆయనే గురువు. నాన్న సైకిలు పెట్టే చోట, గోడలో ఒక చిన్న చెక్క తలుపు అల్మారా ఉండేది. నేను, తమ్ముడు పొద్దున్నే ముఖం కడుక్కుని వచ్చి అక్కడ నిలబడి, ‘ఎలుకా! మాకేమయినా యియ్యవా?’ అని అడగాలి. కళ్లు మూసుకుని అడగాలి. అల్మారాలో ఎలుక ఉంటుంది. అది మాకు బిస్కెట్లు, చాక్లెట్లూ ఇస్తుంది. ఇప్పటిలాగా చారెడు, బారెడు చాకొలేట్లు లేవపుడు. ప్యారీ, దక్కన్‌, రావల్‌గావ్‌ అంటూ రెండు వేపులా చెవులు మెలేసిన చాక్లెట్లవి. బుద్ధిగా పిడకబూడిదతో పళ్లు తోముకుని, ముఖం కడుక్కుని వచ్చి నిలబడడమంటే, ఎలుక కొరకేనా?
నాన్న ఆ ఊళ్లోనే, అంటే మా ఊళ్లోనే బడిలో టీచర్‌. ఆయన సిద్ధమయి, ధోవతి కట్టుకుని, తాంబూలం వేసుకుని, సైకిలు తీసుకుని ఠీవిగా బయలుదేరితే దారిలో ఎవరూ అడ్డువచ్చేవారు కారు. కానీ అదంతా చూచే ఓపిక ఎక్కడిది? ఉడుతలా పరిగెత్తి బడికి చేరుకునేవాణ్ని. పుస్తకాలు లేవు. కనీసం పలక లేదు. నాకసలు బడిలో ఎడ్మిషనే లేదు. ప్రార్థన అయింతర్వాత చెప్రాసీ (బంట్రోతు) శాంతయ్య, నన్ను ఇంట్లో దింపుతాడు. అతను భుజంమీద ఎత్తుకుని యింటికి తెస్తుంటే, నచ్చక, ఒకనాడు, అతని చెవి కొరికినట్టు జ్ఞాపకం! శాంతయ్య తలకు రుమాలు కట్టుకునేవాడు. మరి చెవి కొరకడం ఎట్లా కుదిరింది?  ఇప్పుడు అనుమానం వస్తోంది. పెద్దవాణ్ని అయింతర్వాత శాంతయ్య ఎప్పుడూ ఆ సంగతులు చెప్పి మురిసి పోతుండేవాడు.
నేనూ బడిలో చేరాను. అక్షరాలు దిద్దే అవసరం లేకుండా, ఏకంగా పుస్తకం పట్టుకున్నానట. ఒకనాడు అందరినీ నిలబెట్టి నాన్న డిక్టేషన్‌ చెబుతున్నాడు. నేను మెడ రిక్కించి ముందున్నవాడి పలకలోకి  తొంగి చూచాను. తలమీద ఠపీమని దెబ్బపడింది. తిరిగి చూస్తే, నాన్న! పలక కిందపడేసి ఏడుస్తూ ఇంటికి వెళ్లిపోయాను. పలకను నాన్న ఇంటికి తెచ్చాడు. ఆయన చెప్పిన మాట, అప్పటికే నేను రాసి ఉంచాను అన్న సంగతి ఆ పలక ప్రకటించింది! నాన్న గట్టిగా నవ్వాడు! నేనూ గర్వంగా నవ్వాను.
క్రమశిక్షణంటే నాన్న తరువాతే ఎవరయినా! ఆయన్ను చూచి గడియారం తత్తరపడేదేమో? చివరి వరకూ ఆయన అదే పద్ధతిగా బతికారు.
ఇంట్లో తాతయ్య పుస్తకాలు ఒక పెద్ద అల్మారా నిండా ఉండేవి. వాల్మీకం మొదలు ఆనంద రామాయణం దాకా, ఎన్ని రామాయణాలు ఉన్నా ఆశ్చర్యం లేదు. ఆరోగ్యం, వైద్యం, యాత్రాచరిత్రలు,  గారడీ విద్య మొదలయిన పుస్తకాలన్నీ తాతయ్య కొని చదివారంటే భుజాలు పొంగిపోతాయి.  ఆ పుస్తకాలను తరుచు దులిపి, నిర్వహించడం నా డ్యూటీ. ఆ పుస్తకాలు నావి, అని గర్వం!
నాన్న బాగా చదువుకున్న మనిషి. కానీ సర్టిఫికేట్లు లేని చదువది. ఏదో ఒక చిన్న ట్రెయినింగ్‌ పొంది ప్రైమరీ స్కూల్‌ పంతులుగా సెటిలయ్యారాయన. అందులోని ఆనందం గురించి తర్వాతెప్పుడో చెప్పాడాయన మాతో! ఆయన విపరీతంగా పుస్తకాలు చదివేవాడు. నాకు అక్షరాలతో పరిచయం ‘చందమామ’తో మొదలయింది. మూడవ తరగతిలో ఉన్నప్పుడు చందమామ ఈ చివరి నుంచి ఆ చివరి దాకా చదవడం అలవాటయిపోయింది. అందులో వచ్చే వ్యాపార ప్రకటనలు కూడా గుర్తున్నయి.  నాన్న తాను చదివిన నవల, పత్రిక ఏదయినా సరే తరువాత నా ఒళ్లో పడేయడం అలవాటయింది. కోడిగుడ్డు దీపం పెట్టుకుని, అయిపోయిందాకా అపరాధపరిశోధక నవల చదివి, ఆ దృశ్యాలు కళ్ల ముందు మెదులుతుంటే, భయంగా పడుకోవడం గుర్తుంది. ‘ఈ ప్రపంచంలో పనికిరాని పుస్తకమని ఏదీ లేదు’ అని నాన్న అనుకున్నాడనిపిస్తుంది. అంగట్లో పప్పు కట్టిచ్చిన కాయితం కూడా చదవందే పడేయకపోవడం, అపుడే అలవాటయింది.
సెలవులు వచ్చినయి అంటే, ఏ లైబ్రరీ నుంచో సంచెడు పుస్తకాలు యింటికి వస్తాయి. నిదానంగా చదివితే నాలుగునాళ్లు కాలం గడుస్తుంది. కానీ, అంత ఓపిక ఏది? పిచ్చెత్తినట్టు అన్నీ చదివేసి, మరో బ్యాచ్‌ కొరకు ఎదురుచూడడమే!
అది పరీక్షకు చదవవలసిన ‘సిలబస్‌’ పుస్తకం గాని, సరదాగా చదివే నవలగాని, చదువుకాని చదువుగా చదివే మరో పుస్తకంగాని, పుస్తకమంటే, నాన్నలాగే మిత్రుడు, ఆప్తుడు! కష్టపడి చదవడం, సరదాగా చదవడమన్న తేడా లేదు! అన్నీ యిష్టంగానే చదవడం అలవాటయింది. వరుసబెట్టి రెండు క్లాసిక్స్‌, రెండు నవలలు చదివి, అదే ఊపులో ‘సిలబస్‌’ కూడా చదివితే, అన్నీ ఒకేరకంగా, సినిమాలాగా గుర్తుకు వచ్చేవి.
మా ఊరి బడిలో అయిదవ తరగతి వరకూ ఉండేది. తరువాత, పక్కనున్న పాలమూరులో చదువు. చిత్రంగా నాన్నకు, తిరిగి మా బడికే బదిలీ అయింది. చివరి పీరియడ్‌ జరుగుతుండగా, (మామూలుగా, అది ఆటల పిరియడ్‌) నన్ను వెతికి, ‘ఇంటికి పరుగెత్తకు!’ అని ఒక మాట చెప్పి వెళతాడు నాన్న!  అంటే ఆనాడు సినిమా చూచే కార్యక్రమం ఉందని అర్థం! సినిమాలు చూడడమే కాదు, వాటిని గురించి చర్చించడం కూడా నాన్న దగ్గర నేర్చుకున్నాను. నమ్మండి, నమ్మకపొండి, జరదా పాన్‌ తినడం, నాన్న దగ్గర నేర్చుకున్నాను!
జీవితాన్ని హాయిగా ఎంజాయ్‌ చేయాలన్నది నాన్న ఫిలాసఫీ. పట్నంలోపడి, నన్ను నేను వెదుక్కుంటూ బతికేరోజుల్లో పండగకు యింటికి వెళతాను. సాపాట్లు (భోజనాలు) అయింతరువాత నాన్న పాన్‌ వేసుకుని, ఆ అందమయిన పెట్టెను నా ముందుకు తోస్తారు. అది అలవాటు. ఒకసారి, నేను  ‘మానేశాను. వద్దు’ అన్నాను. ‘నాన్నా! టీ, కాఫీ తాగవు. మరే అలవాట్లూ లేవు. ఉన్న ఈ ఒక్క సరదా (అదే  జరదా) మానేసి ఏం చేస్తావయ్యా?’ అన్నారాయన!
తినే తిండిని ఆనందంగా అనుభవించాలని, ఆదరాబాదరాగా తినకూడదని మాకు తెలియకుండానే అలవాటయింది. ఇంట్లో ఉన్నవాళ్లందరమూ కలిసి తినడం ఇవాళటికి మాకందరికీ అలవాటు. నాన్న బడిపంతులు! స్థితిపరులం కాదనే చెప్పాలి! కానీ తిండి సంగతిలో మాత్రం, ఎప్పుడూ లోటు లేదు. ముందుకు వచ్చింది ‘చారు’ మాత్రమే అయినా, ‘కొత్తిమెర చారు!’ అంటూ ఎక్సయిటయిపోయి, అన్నాన్ని మెత్తగా చేసి, కొంచెం చారుపోసి కలిపి, దాంతో గుండ్రంతో వలయం చేసి (దాన్ని బావి కట్టడం అనేవాళ్లం!)  అందులో మరింత చారు పోసుకుని, ఆవకాయో, మరో కూరో నంచుకుంటూ ఆనందంగా తినడం, నాన్నకే చేతనయింది. అందుకే మాకూ చేతనయింది. ప్రతిరోజూ, అందరి అభిప్రాయాలు అడిగి, కూర గాయలు తెచ్చేవారంటే, నాకిప్పుడు ఆశ్చర్యంగా ఉంది.
నాన్న వంటకు ఉపక్రమిస్తే, ఇక పండగే. ఒకసారి అమ్మ ఊళ్లో లేనప్పుడు, నూగులు, కొత్తిమీర, పచ్చిమిర్చిలతో నాన్న చేసిన పచ్చడి నాకు ఇవాళటికీ గుర్తుందంటే నమ్మండి. మాకంతా, ‘వంటొచ్చిన మగవాళ్లు!’ అని పేరుంది! ఎక్కువగా తినడం వేరు, ఇష్టంగా తినడం వేరు. ఇష్టం తెలిసి తినడం అంతకన్నా వేరు. బతుకు బడిలో నాన్న దగ్గర ఎన్నో నేర్చుకున్నాము. అందులో ‘తీపి’ తినడం కూడా ఒకటి. ‘పెద్ద సభ జరుగుతూ ఉంటుంది, తొక్కిడిగా జనం ఉంటారు. అపుడు ముఖ్య అతిథి వస్తారు. అంత తొక్కిడిలోనూ జనం జరిగి, తోవ యిస్తారు. ‘మధురం’ మరి ముఖ్య అతిథి అని కథ చెప్పి, నాన్న మా చేతి తీపి తినిపించేవాడు. ఇక్కడ, ఎక్కువ తినడం గురించి కాదు సంగతి. ఇష్టంగా తినడం గురించి. ఎండ కాలంలో రెండుపూటలా, మామిడిపండు లేనిదే, నాన్నకు భోజనం నడవదు. ఇంటి పండ్లు లేకుంటే అప్పటికప్పుడు కొని అయినా, మామిడిపండు రసం కలుపుకుని, నాలుగు ముద్దలయినా తినాలి! ఇది కూడా ఒకరకమయిన క్రమశిక్షణేనేమో?
యూనివర్సిటీ రోజుల్లోననుకుంటాను, ఎవరో నన్ను ‘నీకిష్టమయిన విషయాలు ఏమిటి?’ అని అడిగారు. ‘అమ్మాయిలు, స్వీట్లు, పుస్తకాలు, శాస్త్రీయ సంగీతం’ అన్నాను. ‘నాట్‌ నెససరిలీ ఇన్‌ దట్‌ ఆర్డర్‌’ అని కూడా అన్నాను. వరుస కానవసరం లేదని భావం. ‘జిహ్వోపస్థ పరిత్యాగీ’ అని మొదలుపెట్టి నాన్న ఒక శ్లోకం చెప్పారు. నా యిష్టాలలో మొదటి రెండింటిమీద ఆసక్తిలేనివాని బతుకు అని శ్లోకం భావం మాత్రం గుర్తుంది. నేను పెళ్లి చేసుకోను, దేశాన్ని ఉద్ధరిస్తాను అన్నప్పుడు ఈ సంగతి చెప్పినట్టు నా అనుమానం. సందర్భం సరిగా గుర్తురావడం లేదు.
నాన్న ఒక ట్రాన్సిస్టర్‌ రేడియో కొనితెచ్చాడు. నేను దాన్ని ‘సన్నవిల్ల లాగా’ (చంటిపాపలాగ) చంకనేసుకుని తిరుగుతనని అందరూ అనేవారు. రకరకాల కార్యక్రమాలు వింటూ కాలం గడపడం అలవాటయింది. సిలోన్‌, వివిధభారతి స్టేషన్లనుంచి వచ్చే హిందీ సినిమా పాటలు పిచ్చిగా వినడం అలవాటయింది. తెలుగు పాటలు వారానికి రెండు అరగంటలు, సాయంత్రం సిలోన్‌లో కొన్ని వినిపించేవి అంతే. మా ప్రాంతంలో శాస్త్రీయ సంగీతం వినడం నిజానికి ఎవరికీ అలవాటు లేదు. నాన్న మాత్రం గద్వాల సంస్థానంలో బాల్యంలో, ఆ తరువాత కూడా చదువుకున్నారు. అక్కడ నాటకం, సాహిత్యం, సంగీతంలాంటి రుచులన్నీ ఆయనకు తగిలాయి. అప్పుడప్పుడు పాతపద్ధతిలో ఆయన పాడుతుండేవారు కూడా! నన్నొకసారి పిలిచి ‘నాన్నా! ఊరికే అస్తమానం ఆ సినిమాపాటలు వింటున్నవు, అప్పుడో యిప్పుడో సంగీతం (శాస్త్రీయం) విని చూడగూడదా?’ అన్నారు. ఆయన మాత్రం ప్రయత్నంగా సంగీతం విన్నట్టు  నాకు గుర్తులేదు.
నాన్న ఈ మాటలన్నది నవంబర్‌, డిసెంబర్‌ రోజులనుకుంటాను. రేడియో సంగీత్‌ సమ్మేళన్‌ అని ప్రత్యేకంగా ఏర్పాటుచేసిన కచ్చేరీలు వచ్చేవి. మద్రాసు ‘సంగీతోత్సవం’ కచ్చేరీలను హైదరాబాద్‌ రేడియో వారు కూడా రిలే చేసేవారు (తమిళంలో అనౌన్స్‌ మెంట్లు వస్తాయని మానేశారట!) మొత్తానికి కారుకురుచ్చి  అరుణాచలం, టి.ఆర్‌.మహాలింగం, చెంబై వైద్యనాథ భాగవతార్‌ లాంటి మహామహుల సంగీతం విన్నాను.  ‘సంగీతమంటే, ఇదిగదా!’ అన్న భావం ఒకటి బలంగా నాటుకుపోయింది.
నాకు యిష్టమని చెప్పుకున్న విషయాలలో, మొదటి రెండింటి మీద, అంత ప్రేమ లేదు! నిజం! పుస్తకం, సంగీతం లేనిదే రోజు గడవదు, ఇది అంతకన్నా నిజం!
---
‘అత్త పత్తెమయితే, ఇల్లల్ల పత్తెమ’ని మాకొక మాట ఉన్నది. ఇక్కడ పత్తెమంటే పథ్యం. తిండిలో నిబంధన. నాకు యిష్టమయిన సంగతులు, అందరికీ యిష్టముండాలని ఎక్కడా లేదు. కానీ, బతుకంటే యిష్టంలేనివాళ్లు ఉండరు, ఉండగూడదని నా నమ్మకం. అమ్మ, నాన్న నాకు బతుకు నేర్పించినట్లే, బతుకు మీద ప్రేమ నేర్పించి, వారి దారినవాళ్లు వెళ్లిపోయారు. అమ్మ, నాన్న పెద్దవాళ్లయి, పోవడం సహజం! అయినా, వాళ్లు ఉన్నారనుకునే బతుకు తున్నాను. మనవాళ్లందరూ, అనుక్షణం మనకళ్ల ముందు  ఉన్నారు గనకనా!
మాత, పిత, గురుదేవులు, హితులు ` వీళ్లే దేవుళ్లనుకుంటే, ఎంత బాగుంటుంది?
అంతా కనిపించే దేవుళ్లు! కనిపిస్తారు, పలుకరిస్తారు, కనికరిస్తారు.